Μηνάς Ταταλίδης, Στην τροχιά της Κρεολής Σελήνης

Μηνάς Ταταλίδης
Στην τροχιά της Κρεολής Σελήνης

Ομιλία στην παρουσίαση της ποιητικής συλλογής Κρεολή Σελήνη τού Βασίλη Πολύζου
στη Στοά του Βιβλίου (Πέμπτη 28 Απριλίου 2011).
(Το κείμενο αναδημοσιεύεται από την ιστοσελίδα των εκδόσεων ΑΠΟΠΕΙΡΑ)


No smoking
Διαβάζουμε ποίηση..

Ακούγεται σαν απλή προτροπή, αλλά αν διαβάσουμε κάπως λοξά αυτούς τους στίχους, από το νέο βιβλίο του Βασίλη Πολύζου Κρεολή Σελήνη, θα αντιληφθούμε τη δύναμη της φαντασίας που κρύβεται μέσα τους. Θα κατανοήσουμε σε βάθος τη μεταπλαστική δύναμη του ποιητή, που διαλέγοντας ένα ψήγμα ρεαλισμού (No smoking) επιτυγχάνει ως άλλος αλχημιστής να μεταμορφώσει αυτό το ψήγμα σε ποιητική λίθο – κατ΄ αντιδιαστολή με τη λυδία λίθο.

Ξεκίνησα με την επιθυμία να μιλήσω για την ποιητική σοφία της Κρεολής Σελήνης, αλλά επειδή ο όρος σοφία ανακαλεί κατά κάποιο τρόπο συνειρμούς από τη φιλοσοφική μαθητεία, ας μιλήσω καλύτερα για την απλότητα και την αμεσότητα της ποιητικής
του Βασίλη Πολύζου. Σε τελική ανάλυση, τόσο η απλότητα όσο και η αμεσότητα – δρώντας συνδυαστικά – συνιστούν την άλλη πλευρά του νομίσματος όπου εδρεύει η σοφία.

Η Κρεολή Σελήνη είναι ένα βιβλίο, αλλά όχι ένα ακόμη βιβλίο. Ο ποιητικός λόγος του βιβλίου είναι σύγχρονος και συνάμα διαχρονικός, εφόσον τα αρχαία μέταλλα του λόγου συντήκονται σε ευφάνταστες φόρμες μεγάλης αφαιρετικής δύναμης και αισθητικής ολοκλήρωσης με τα σπάνια κράματα ενός συγχρονικού και επίκαιρου λόγου:

...η τέχνη μακρά
ο δε βίος βραχύς
θυμόμαστε μόνο τις μέρες
που η Λίβια έπαιζε με τον ήλιο
στο λόφο τον παλατίνο

Ο Πολύζος ανασύρει από το βυθό της γλωσσικής πολυφωνίας περίτεχνα κοσμήματα καθημερινής χρήσης:

…τα βράδια συζητούσαμε πάουλο κοέλιο
κάποιος στο διπλανό τραπέζι
έκανε αλχημείες κόκκινου πάνω σε μαύρο
βγάζοντας φούξια χείλη
τύπου μέριλιν σε ακρυλικό

Ως τεχνίτης του ποιητικού λόγου δεν αρκείται στην απλή διακόσμηση και την ευκολία για μια «χρηστική κατασκευή», αλλά, το ουσιαστικό μέλημά του είναι να αναδειχθούν οι απαξιωμένες ιδιότητες του ανθρώπου. Ως ποιητής που φιλτράρει τα κελεύσματα της εποχής μας, αντιστέκεται σθεναρά στο τσουνάμι της καταβύθισης του αληθινού πλούτου του ανθρώπου που φυσικά δεν είναι άλλος από την πνευματική μεταρσίωση:

ψηφιδωτά κορίτσια στο ξωκλήσι
κρατούν στα χέρια τους
μικρούς αρυβάλλους
παίζοντας
πού ‘ν’το πού ‘ν’ το το δαχτυλίδι

Έχουν πει για τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι ότι πέτυχε να αποδείξει τις ικανότητες και τη σοφία του στη ζωγραφική, τη γλυπτική, την αρχιτεκτονική, την ιατρική, τη μηχανική και την τεχνολογία, και ότι περισσότερο απ’ ό,τιδήποτε ενήργησε ως ποιητής.

Τώρα ακολουθώντας κάποιος την αντίστροφη πορεία ενός ποιητή, είτε σε επίγνωση αυτής της διαδρομής, είτε ακόμη και υποσυνείδητα, περιμένει με αγωνία και ενδιαφέρον από την παραγωγική δραστηριότητα του ποιητή να λάμψουν εικόνες, έννοιες και ιδέες που ολοκληρώνονται ως φόρμες, μορφές και σχήματα αρχιτεκτονικής, γλυπτικής, ζωγραφικής...

Χρησιμοποιώντας ως «κατασκευαστικά εργαλεία» τις λέξεις και τη δημιουργική τους δύναμη, τις εμπειρίες και τα σοφά τους αποστάγματα ή, διαφορετικά, τη γνώση που του προσπόρισε ο παρελθόν χρόνος σε αγαστή σύμπνοια με την οραματική διάσταση που αναδύεται από τον επελαύνοντα χρόνο, ο ποιητής εμπλέκεται δημιουργικά ανάμεσα στο Είναι και σ΄ αυτό που πρόκειται να γεννηθεί. Σ΄αυτό που υπήρξε η μήτρα της ποιητικής και σ΄αυτό που ελπίζει να εκδηλωθεί ως ευτυχία και πνευματική ανάταση.

΄Ετσι η αλήθεια του ποιητή προκύπτει μέσω της ποιητικής του από τον γόνιμο διάλογο της βαθύτερης υπόστασής του και του εντατικού πάθους της μετρικής του ικανότητας, της οντολογικής του στάσης μέσα στον κόσμο και του αδιάκοπου λυρισμού που τον συντονίζει με τους παλμούς ενός αρχετυπικού μοντέλου, αυτό του Ορφέα.

Πιστεύω ότι τα παραπάνω χαρακτηριστικά ταιριάζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό στον ποιητή Βασίλη Πολύζο. Πέρα όμως από τη μεταρσιωτική ικανότητα του «Ανθρώπου από τη Διζιλάνδη», να μετασχηματίζει δηλαδή σε ποιητικά σύμπαντα τις βιωματικές και θεωρητικές σχέσεις του με τις τέχνες , θα ήθελα να επισημάνω επίσης την ψυχαναλυτική του διεισδυτικότητα, τον τρόπο με τον οποίο αναπλάθει αρχετυπικές μνήμες και ψυχικά φαινόμενα. Από το ποίημα ΛΙΑΚΑΔΑ:

στον κήπο
ένα μωρό στην κούνια
σκεπασμένο με φύλλα
το πήρε η άνοιξη

θυμόμαστε μόνο
τα ζουζούνια
την άσπρη σκύλα
το αεράκι στα μαλλιά

ίσως ακόμη το δάσος
φωτεινό το Μάη
γεμάτο μικρές λέξεις
φιλιά

Άλλες φορές πάλι η λυρική του διάθεση τον οδηγεί σε φόρμες όπου η σκηνογραφία του ποιήματος ανταγωνίζεται με ιδιοφυή τρόπο τη δραματουργική εξέλιξη: τη μαγική συμπλοκή του πραγματικού με το υπερρεαλιστικό. Ένα ποίημα τέτοιας υφής, όπου η φαντασία και η αισθητική εναλλάσονται διαλεκτικά και κορυφώνονται έως την πλήρη πνευματική ένταση είναι το ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ:

περνάει το τράμ
με νωπά τα σημάδια του Άμστερνταμ

στο παράθυρο
μια κοπέλα σε μπλέ τεχνοτροπία
διαβάζει ποίηση πιγκουίνου

περνάει το τραμ
με νωπά τα σημάδια του Άμστερνταμ

στο παράθυρο
μια καλόγρια σε τεχνοτροπία πιγκουίνου
διαβάζει μπλε ποίηση

επάνω μου περνάει το τραμ
με νωπά τα σημάδια του Άμστερνταμ

στο παράθυρο
ένας πιγκουίνος σε τεχνοτροπία ποίησης
διαβάζει μια μπλε κοπέλα

Θα τελειώσω αυτό το σύντομο σημείωμα, με αφορμή την ανάγνωση της Κρεολής Σελήνης, καταθέτοντας τη μαρτυρία του Λουίς Μπουνιουέλ για τον κινηματογράφο: «Η ανάκλαση του φωτός στην οθόνη κρύβει μέσα της τη δύναμη να αναποδογυρίσει τον κόσμο». Στην περίπτωση του Βασίλη Πολύζου η δύναμη των εικόνων του αναποδογυρίζει την ίδια τη σκέψη, τις συμβάσεις και τα στερεότυπα της πραγματικότητας, αποκαλύπτοντας την πνευματική Εδέμ, τον χαμένο παράδεισο της Αθωότητας και του Ωραίου.

Μηνάς Ταταλίδης, Στοά του Βιβλίου, 28 του Απρίλη 2011
*Ο Μηνάς Ταταλίδης είναι σκηνοθέτης